Pracodawco czy już dostosowałeś stanowiska komputerowe?

16 maja 2024 r. mija czas na dostosowanie istniejących stanowisk komputerowych.

 

Praca przy komputerze – nowe wymagania BHP

Źródło: Mateusz Cudnik

Ważne zmiany dotyczące BHP przy komputerze. 17 listopada 2023 weszło w życie zmienione rozporządzenie ministra rodziny i polityki społecznej w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. z 2023 r., poz. 2367).

Zmienione rozporządzenie wprowadza nowe obowiązki dla pracodawców i nowe prawa dla pracowników.

Przepisy zmieniono po prawie 25 latach od wydania pierwotnego rozporządzenia. Zmiany mają wychodzić na przeciw współczesnemu postępowi technologicznemu oraz odpowiadać znowelizowanym przepisom prawa pracy, np. w zakresie pracy zdalnej.

I chociaż część zmian w rozporządzeniu można potraktować jako zmiany kosmetyczne, to w znalazło się w nim także kilka istotnych regulacji dotyczących BHP przy komputerze.

Refundacja nie tylko okularów korekcyjnych, ale również szkieł kontaktowych

Dotychczas pracodawca miał obowiązek zapewnić pracownikom okulary korygujące wzrok, zgodne z zaleceniem lekarza, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej wykazały potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego.

Lekarz medycyny pracy po przeprowadzeniu badania wydawał orzeczenie w którym stwierdzał, że pracownik potrzebuje ich podczas pracy przy komputerze.

Według nowych regulacji uprawnienie to dotyczy także szkieł kontaktowych.

Zwrot kosztów należy się, jak dotychczas, pracownikowi pracującemu przy monitorze przez co najmniej połowę dobowego wymiaru czasu pracy, co w uproszczeniu w przeważającej części pracowników stanowić będzie co najmniej cztery godziny dziennie.

Dodatkowy monitor lub podstawka do laptopa, dodatkowa klawiatura oraz mysz

Zgodnie z nowymi regulacjami dotyczącymi BHP przy komputerze, stanowisko pracy pracownika, który w pracy korzysta z laptopa przez co najmniej połowę dobowego wymiaru czasu pracy, powinno być wyposażone w stacjonarny, oddzielny monitor ekranowy lub podstawkę pod laptopa zapewniającą ustawienie ekranu laptopa tak, aby jego górna krawędź znajdowała się na wysokości oczu pracownika.

Stanowisko powinno być wyposażone także w dodatkową klawiaturę oraz od niedawna mysz, będące osobnymi elementami wyposażenia stanowiska pracy.

Nowy przepis stanowi, że regulacje ustawienia monitora powinny umożliwiać pochylenie ekranu.

Porzucono poprzednie wytyczne mówiące, że pochylenie ekranu powinno umożliwiać regulację ekranu co najmniej 20^o do tyłu i 5^o do przodu oraz obrót wokół własnej osi co najmniej o 120^o – po 60^o w obu kierunkach.

Wskazano jednak, że ustawienie monitora ekranowego oraz innych elementów wyposażenia nie powinno wymuszać niewygodnych ruchów głowy i szyi pracownika.

Odeszło się także od szczegółowych wytycznych dotyczących klawiatury zewnętrznej.

Dotychczas obowiązywał przepis mówiący, że klawiatura powinna posiadać możliwość regulacji kąta nachylenia w zakresie 0 do 15^o oraz odpowiednią wysokość – przy spełnieniu warunku, aby wysokość środkowego rzędu klawiszy alfanumerycznych z literami A, S…, licząc od płaszczyzny stołu, nie przekraczała 30 mm dla przynajmniej jednej pozycji pochylenia klawiatury.

Obecnie nie mu już takich wymogów.

Konstrukcja klawiatury powinna umożliwiać użytkownikowi przyjęcie pozycji, która nie powodowałaby zmęczenia mięśni kończyn górnych podczas pracy.

Klawiatura nadal powinna być matowa, a znaki na klawiaturze powinny być kontrastowe i czytelne.

Zmiany w rozporządzeniu dot. BHP przy komputerze dotyczą także blatu stołu oraz krzesła

Konstrukcja stołu powinna umożliwiać ergonomiczne ustawienie elementów wyposażenia stanowiska pracy oraz umożliwiać zróżnicowaną wysokość ustawienia monitora i klawiatury.

Powinna zapewniać wystarczającą powierzchnię, gwarantującą łatwe posługiwanie się elementami wyposażenia stanowiska pracy i wykonywanie czynności związanych z pracą.

Zmienił się natomiast sposób ustawienia klawiatury na stole. Klawiatura powinna być ustawiona z zachowaniem takiej odległości od przedniej krawędzi stołu, która umożliwia podparcie dla rąk i przedramion z zachowaniem co najmniej kąta prostego między ramieniem i przedramieniem.

Poprzednie wytyczne dotyczące BHP przy komputerze mówiły o odległości nie mniejszej niż 100 mm między klawiaturą a przednią krawędzią stołu. Obecnie ten zapis zniknął.

Elementy wyposażenia stanowiska pracy powinny znajdować się w odpowiedniej odległości od pracownika, bez konieczności przyjmowania wymuszonych pozycji.

Pracownik powinien mieć zapewnioną odpowiednią przestrzeń do umieszczenia nóg pod blatem stołu oraz do przyjęcia wygodnej pozycji i możliwości jej zmiany podczas pracy.

Powierzchnia blatu stołu powinna być matowa, jednak nie koniecznie „barwy jasnej“ jak to miało miejsce przed nowelizacją.

Zmiany regulacji nie ominęły krzeseł.

Krzesło stanowiące wyposażenie stanowiska pracy powinno posiadać dostateczną stabilność zapewnioną przez wyposażenie go w podstawę co najmniej pięciopodporową z kółkami jezdnymi.

Krzesło powinno posiadać regulację wysokości siedziska, regulację wysokości oparcia odcinka lędźwiowego kręgosłupa, regulację kąta pochylenia oparcia oraz odpowiednie wymiary oparcia i siedziska, zapewniające wygodną pozycję ciała i swobodę ruchów.

Zniknął natomiast wymóg regulacji wysokości siedziska w zakresie 400 do 500 mm, licząc od podłogi, co pozwala na wyposażenie stanowiska np. w wyższe krzesła.

Krzesło powinno posiadać wyprofilowanie siedziska i oparcia odpowiednie do naturalnego wygięcia kręgosłupa i ud oraz możliwość obrotu wokół osi pionowej o 360°, a także podłokietniki, które zgodnie z nowelizacją powinny być regulowane, co nie było wymagane przed zmianami.

Mechanizmy regulacji wysokości siedziska i pochylenia oparcia powinny być łatwo dostępne i proste w obsłudze oraz tak usytuowane, aby regulację można było wykonywać w pozycji siedzącej.

Podnóżek oraz uchwyt na dokumenty?

Jeżeli pracownik przy wykonywaniu swojej pracy musi korzystać z dokumentów, pracodawca na życzenie tego pracownika ma obowiązek wyposażenia stanowiska jego pracy w uchwyt na dokumenty, posiadający regulację ustawienia wysokości, pochylenia oraz odległości od pracownika.

Co ważne uchwyt nie jest już obligatoryjny, jak było to przed zmianami. Stanowisko powinno być wyposażone w taki uchwyt, gdy pracownik tego zażąda.

Podobnie jest z podnóżkiem, w który należy wyposażyć stanowisko pracy wtedy, gdy pracownik zgłosi takie życzenie.

Organizacja stanowiska pracy z komputerem, oświetlenie

Stanowisko pracy wyposażone w monitor ekranowy powinno być tak zaprojektowane, aby pracownik miał zapewnioną dostateczną przestrzeń pracy, umożliwiającą umieszczenie wszystkich elementów obsługiwanych ręcznie w zasięgu kończyn górnych

Stanowisko pracy przy komputerze powinno być tak usytuowane w pomieszczeniu, aby pracownik miał do niego swobodny dostęp.

Zlikwidowany został wymóg, aby odległości między sąsiednimi monitorami wynosiły co najmniej 0,6 m, a między pracownikiem i tyłem sąsiedniego monitora – co najmniej 0,8 m. Przez 25 lat monitory używane do pracy znacząco się zmieniły i nie generują już takich zagrożeń, jak to miało miejsce w przypadku starych np. monitorów kineskopowych.

Oświetlenie stanowiska pracy z monitorem powinno zapewniać komfort pracy wzrokowej.

Oświetlenie na poszczególnych stanowiskach pracy powinno być dostosowane do rodzaju wykonywanych prac.

Zmianie uległ zapis mówiący, że na stanowisku pracy z monitorem należy ograniczyć olśnienie bezpośrednie od opraw, okien, przezroczystych lub półprzezroczystych ścian albo jasnych płaszczyzn pomieszczenia oraz olśnienie odbiciowe od monitora ekranowego. Można to uzyskać poprzez zastosowanie odpowiednich opraw oświetleniowych lub instalowanie urządzeń eliminujących nadmierne operowanie promieni słonecznych padających na stanowisko pracy. Nie ma już natomiast konieczności instalowania żaluzji lub zasłon w oknach.

Dopuszcza się też stosowanie opraw oświetlenia miejscowego, pod warunkiem jednak, że będą to oprawy niepowodujące olśnienia.

Kilka kluczowych kwestii dotyczących BHP przy komputerze wynikających z ze starego brzmienia rozporządzenia pozostaje niezmienionych

Pracodawca nadal jest obowiązany zapewnić pracownikom łączenie przemienne pracy związanej z obsługą monitora ekranowego z innymi rodzajami prac nie obciążającymi narządu wzroku i wykonywanymi w innych pozycjach ciała przy nieprzekraczaniu godziny nieprzerwanej pracy przy obsłudze monitora ekranowego, albo co najmniej 5-minutową przerwę, wliczaną do czasu pracy, po każdej godzinie pracy przy obsłudze monitora ekranowego.

Istotna jest także definicja pracownika przygotowana na potrzeby rozporządzenia.

Jako pracownika należy rozumieć każdą osobę zatrudnioną przez pracodawcę, w tym praktykanta i stażystę, użytkującą w czasie pracy monitor ekranowy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy. Nie ma tu bezpośredniego zastosowania przepis kodeksu pracy mówiący, że „Pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę“.

6 miesięcy na wdrożenie zmian

Pracodawcy mają 6 miesięcy od dnia wejścia w życie rozporządzenia, na dostosowanie stanowisk pracy wyposażonych w monitory ekranowe, które zostały utworzone przed dniem wejścia zmienionych regulacji w życie, do minimalnych wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii określonych w rozporządzeniu.

Należy jednak pamiętać, że w przypadku stanowisk pracy utworzonych po 17 listopada 2023 r., pracodawcy nie otrzymali żadnego terminu przejściowego na dostosowanie się do nowych wymogów prawnych.

Zatem stanowiska utworzone później powinny być dostosowane od razu.